ملایر؛ شهر مادها

ملایر تنها شهر استان همدان است که به قطعیت می توان گفت اثری از دوره مادها در آن وجود دارد و آن هم ارگ نوشیجان است.

تپه نوشیجان

تپه نوشیجان در حقیقت تنها اثر باقی مانده از دوران حکومت مادها در ایران است که در 20 کیلومتری شمال غرب ملایر قرار گرفته و اگر از همدان راهی این شهر شوید قبل از ورود به ملایر می توانید آن را ببینید. بررسی های باستانشناسی، زندگی در سه دوره مادی، هخامنشی و اشکانی را در این منطقه نشان می دهد بطوری که زندگی در دوره مادی، از بقیه دوران شاخص تر بوده است. ارگ نوشیجان دارای معماری پیچیده و زیبایی است.

آثار معماری مادر در این منطقه عبارتند از بنای موسوم به اولین آتشکده محصور در فضای بسته که تاکنون کشف شده که در جبهه جنوبی محراب و آتشدان داشته، تالار ستوندار آپادانا، معبد مرکزی، اتاق ها و انبارها، تونل و حصار.

آخرین مطالعات باستان‌شناسی در «تپه نوشیجان» به پیش از انقلاب و کاوش‌های «دیوید استروناخ» بازمی‌گردد، در پی آن آتشکده‌ای زیبا به همراه معماری خشتی از دوره مادها کشف شد و از آن تاریخ تاکنون این تپه تاریخی مورد مطالعه و پژوهش قرار نگرفته است.

از آنجا که «نوشیجان تپه» بنایی تخریب شده نیست و احتمالا در دوره هخامنشیان از درون با سنگ پر و بخش‌های بیرونی آن نیز با خشت و سنگ استتار شده، این بنا به طور کامل سالم به دست آمده است و به همین علت از آن به عنوان یکی از اتفاقات نادر باستان‌شناسی یاد می‌شود.

در حال حاضر با نصب سوله‌ای روی بخش نیایشگاه مرکزی و انبارها، این بخش مورد محافظت قرار گرفته و برنامه‌ریزی جدی برای حفاظت از تالار ستون‌دار و نیایشگاه غربی آن هم ضرورت دارد.

موزه ملایر

موزه ملایر در خیابان شهید مصطفی خمینی در خانه تاریخی مرتضی خان لطفعلیان بنا شده. این خانه در ابتدا به دستور محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک در دوره فتحعلیشاه قاجار ساخته شده است و امروزه از آن به عنوان موزه مردم شناسی ملایر استفاده می شود و بخش هایی از آن نیز هنوز خالی است.

این خانه اندرونی و بیرونی، حسینیه و اصطبل دارد. بخش هایی از خانه و وسایل افراد خانواده لطفعلیان در آن نگهداری می شود. سالنی نیز به وسایل اهدایی حاج محمد ملایری اختصاص دارد. زیربنای این موزه 1300 متر در زمینی به وسعت 4500 متر ساخته شده است.

یخچال میرفتاح

یخچال قدیمی دوقوزپله در خیابان عسگرخان و محله قدیمی به همین نام در کنار نهر کوچکی واقع شده است. این بنا از آثار باقیمانده دوره قاجاریه است که تا قبل از گسترش شهر ارومیه اهالی نه تنها از یخ آن استفاده می کردند، بلکه جهت انجام مراسم چهارشنبه سوری نیز به کنار نهر می آمدند و در کنار حوضچه آن که آب نهر بدان می ریخت و فاصله اش با یخچال به ارتفاع 40 متر بود، مراسم برگزار می کردند.

یخچال دوقوزپله به علت فرم خاص معمارتی و نوع مصالح به کار رفته در آن، سالم مانده و صدمات جدی ندیده است. مصالح آن از پی تا محل شروع پاکار قوس ها، از سنگ تراشدار خاکستری است و سقف پوششی آن که به صورت تاق و چشمه می باشد از آجر انتخاب شده است. در محل شروع تاقت ها و پاکار سقف بنا، شکاف های مدوری وجود دارد که احتمالا محل نصب تیرهای چوبی است که از آنها به عنوان داربست استفاده می کردند.

عملیات ساختمانی بنا و مصالح به کار رفته در آن با دقت انتخاب شده و از نظر قدرت و استحکام در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارد. این اثر تاریخی هنوز به ثبت نرسیده است.

پارک سیفیه

پارک سیفیه یکی از بزرگترین و زیباترین پارک های ملایر است که چنارهای تنومندی دارد. این پارک یکی از قدیمی ترین پارک های کشور است که در سال 1304 توسط عبدالمحمد میرزا سیف الدوله یکی از نوه های فتحعلی شاه که در آن زمان حاکم ولایت ملایر بود احداث شد.

این پارک در شمال شرقی ملایر و در دامنه کوه گرمه ساخته شده و مساحت آن در حدود 10 هکتار است. این پارک را مهندسان ایتالیایی طراحی و ساختند. پارک سیفیه دارای دو استخر، یک مسجد و یک ساختمان که محل سکونت سیف الدوله بوده است. آب مورد نیاز آن از طریق احداث قناتی در هشت کیلومتری زرک توسط مقنیان یزدی از کوه های اطراف به محوطه پارک انتقال یافت. مجموعه پارک و مقبره سیف الدوله تحت عنوان باغ ایرانی در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.

مقبره سیف الدوله

این مقبره از نوع مقابر غیرمذهبی است و دارای پلان چهار ضلعی است. چهار ضلعی گنبد دارای پیشینه دوگانه است که یک بخش آن همان آتشکده ساسانیان و یا چهار تاق است و دیگری به دوره قاجاریه و حتی بعد از آن می رسد. در این مقبره علاوه بر قبر سیف الدوله قبر امیرالمؤید (حاکم ملایر) و نوه سیف الدوله و هفت قبر دیگر قرار دارد. این مقبره نزدیک پارک سیفیه است.

جهان مینیاتوری

به همت شهرداری ملایر قرار است نمونه کوچکی از نماد هر کشور در ملایر ساخته شود تا به این ترتیب بر جاذبه های گردشگری این شهر افزوده شود.

عملیات اجرایی این طرح از سال 87 آغاز شده و زیر ساخت های آن 100 درصد آماده شده است. این طرح در زمینی به مساحت 48 هکتار است. این طرح که چهارمین طرح جهان مینیاتوری در دنیاست تاکنون تنها در سه کشور چین، ژاپن و بلژیک احداث شده است. برای اجرای این طرح 138 اثر تاریخی مطرح جهان شناسایی شده و در مقیاس یک دهم در این طرح گردشگری احداث می شود که زیربنای این آثار 28 هزار متر مربع است. آثار تاریخی چون برج ایفل، اهرام ثلاثه، پرسپولیس، دروازه قرآن، تخت جمشید و سایر آثار مطرح جهان و ایران در طرح مینی ورد احداث می شود که بیش از 15 اثر آن مربوط به آثار تاریخی مطرح جهان و بقیه آثار ایرانی است.

چطور برویم؟

اگر از همدان بخواهید با تاکسی تا ملایر بروید باید 5500 تومان بپردازید. اتوبوس و مینی بوس هم دارد. ترمینال ملایر در محله ای به نام چراغ قرمز قرار دارد. اگر بخواهید با اتوبوس از تهران تا ملایر بروید باید به ترمینال جنوب در تهران بروید و 11 هزار و 500 تومان بلیت بخرید.

چی بخریم؟

ملایر زادگاه انگور و فرآورده های آن یعنی کشمش و شیره انگور است. همچنین نوعی شیرینی به نام باسلوق و شیره انگور می سازند که بسیار لذیذ است. به دلیل داشتن دشت های پهناور زنبورهای عسل این شهر هم عسل های خوشمزه ای تولید می کنند. گردو نیز دیگر سوغات ملایر است. همچون سایر شهرهای استان همدان.

منبع:همشهری